Historia - zarys dziejów wsi do końca XIX wieku
Wieś Rudka – jedna z wielu wsi regionu tarnowskiego, należy do starszych osad w tym regionie. Trudno jest ustalić dokładną datę założenia wsi, ale jak podaje Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego z 1888 roku wieś Rudka wymieniona jest już w interpolowanej bulli papieża Grzegorza IX z 26 maja 1229 roku. (Cod. Tiniec ed. Kętrzyński, 21). Jest to chyba najstarszy znany dokument historyczny w którym pojawia się nazwa wsi – Rudka. Zaś w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego z 1888r, na temat wsi Rudka znajduje się taki oto zapis: „Rudka – w środku dwa stawy, wieś ma 84 domy, 436 mieszkańców, 430 rzymsko-katolików, 6 jud. (w roku 1888). posiadłość większa ks. Sanguszków wynosi 130 morg roli, 22 morg łąk, 20 morg pastwisk. Posiadłość mniejsza – 341 morg roli, 73 morg łąk, 36 morg pastwisk. Gleba namulista urodzajna. Wioska była pierwotnie w części własnością klasztoru tynieckiego, wymieniona w interpolowanej bulli Grzegorza IX z 26 maja 1229 roku (Cod. Tiniec ed. Kętrzyński, 21) i potwierdzeniu posiadłości klasztornych przez Kazimierza Jagiellończyka z 6 października 1456 roku (tamże str. 406).
Za Długosza (L.B. II 137, 274, III 196 i I 122) cześć klasztorna miała 4 łany kmiece, karczmę z rolą i 3 zagrodników z rolą. Cześć wsi należała do Jana Słąka herbu Kopaszyna (lub Kopaschyna). Kmiecie osadzeni na szlacheckiej części wsi płacili dziesięciny wartości 6 grzywien kościołowi w Opatowcach pod Melsztynem. Klasztor Tyniecki miał własne grunta a część szlachecka dawała dziesięciny proboszczowi w Radłowie w wysokości 2 grzywien. 4 zagrodnicy dawali dziesięciny prebendzie wiślickiej. W 1536 roku wieś należała do biskupów krakowskich. Było 9 kmieci na 6 łanach, z których czterech płaciło po 22 grosze, czterech po 16 groszy a jeden 1 fretona czynszu. Czterech wreszcie dawało królowi owies i pszenicę na stację królewską. Dochód z karczmy wynosił grzywnę. W 1581 roku było 9 kmieci na 41/2 łana, 2 zagrodników z bydłem, 2 chałupników, 4 komorników bez bydła i 1 rzemieślnik (Pawiński – Małopolska str. 263). Za Długosza Rudka dziedziczyła z Radłowem, Jurkowem, Łąką( lub Łęką), Dobczycami, Wierzchosławicami, Gosławicami Komorowem, Bobrownikami i Bielną. [1]. Tyle informacji o Rudce podaje Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego.
Osadnictwo w regionie tarnowskim w dorzeczu Dunajca i Białej datuje się już od około 1123-1125 roku. Duże znaczenie miał w tamtych czasach klasztor Benedyktynów w Tyńcu koło Krakowa. Królowa Judyta, druga żona księcia polskiego Władysława Hermana zapisała klasztorowi tynieckiemu sporo dóbr, w tym także niektóre ziemie w dorzeczu Dunajca i Białej. W okolicy Tarnowa były to takie wsie jak: Rudka- jedna jej część, Rudno, Pawęzów, Śmigno, Tuchów, Chojnik, Siedliska, Meszna, Lubaszowa, Zborowice. W czasie kiedy połowa Rudki wraz z 4 łanami kmiecymi należała do klasztoru w Tyńcu, poddani z Rudki płacili klasztorowi po 8 skojcy czynszu, dawali po 30 jajek oraz po 2 koguty i sery, odrabiali na klasztornym folwarku rolę 1 dzień w tygodniu własnym zaprzęgiem, a raz w roku na przybycie opata oddawali achtel piwa. O warzeniu piwa przez kmieci rudeckich mamy wiadomości już z XV wieku, co potwierdza , że uprawiali oni w tym celu chmiel i jęczmień. Poddani z Rudki musieli także dodatkowo odrabiać pańszczyznę na folwarku królewskim i dawać sep w zbożu. Łan ziemi była to miara gruntu licząca w tamtych latach około 42 morgi ziemi.
Nazwy wsi Rudka i wsi Rudno są pochodzenia topograficznego i wiążą się z występowaniem na tych terenach rudy darniowej. Jej wydobywaniem i przetapianiem w piecach dymarkach, w celu uzyskania żelaza tak potrzebnego wówczas do wykonania prymitywnych jeszcze narzędzi jak siekiery, motyki a także broni siecznej czyli mieczy, toporów, dzid itp., zajmowali się książęcy rudnicy . Osady tychże rudników dały początek wsi Rudka i Rudno. Wynika z tego, że te dwie wsie mają dawną metrykę pochodzenia.
W dalszej treści niniejszego artykułu o dziejach wsi Rudka wymienieni są min. dawni właściciele tej wsi w okresie średniowiecza, wywodzący się z rodów szlacheckich. Była to rodzina Słąków pieczętująca się herbem KOPASZYNA ( lub KOPASIN) i rodzina Górków z rodu Janinów, pieczętująca się herbem JANINA. Jak te dwa szlacheckie herby wyglądały?. Warto więc je wcześniej przedstawić i opisać.
Herb KOPASZYNA to polski herb szlachecki rozpowszechniony na Ziemi Krakowskiej i Sandomierskiej. Jedną z rodzin należących do tego herbu była rodzina Słąków z Rudki i Ławszowa
[1] Muzeum w Tarnowie – „Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, s. 432-433.
Pobierz plik aby przeczytać resztę historii.